جغرافیای بشری کشورجمهوری اسلامی افغانستان بخش ۴

جغرافیای بشری کشورجمهوری اسلامی افغانستان بخش ۴

ولایت بامیان

موقعیت : ولایت مرکزی

مساحت : 17546 کیلو متر مربع

درجه : 17 ( از نگاه نفوس )

نفوس : 85108

ولایت بامیان در میان دامنه های مرکزی دو سلسله کوه بزرگ افغانستان یعنی هندوکش و کوه بابا بین خطوط شصت و هفت درجه و بیست و نه دقیقه و چهل و یک ثانیه طول البلد شرقی و سی و چهار درجه سی و سه دقیقه و بیست دو ثانیه عرض البلد شمالی موقعیت دارد .

ولایت بامیان و اولایات پروان، بغلان، سمنگان، بلخ، جوزجان، غورات، ارزگان، غزنی، وردک از چهار سمت احاطه نموده است این ولایت به فاصله دو صدو چهل و پنج کیلومتر به طرف شمال غرب کابل قرار دارد که باختر را با کاپیسا وصل می کند عامل اصلی که باعث تمرکز آبدات مهم بودایی در بامیان شده است همانا وجود دیوار بزرگ محیرالعقولی است که از مخلوط سنگ ریزه و گل در عهد سوم طبقا الارضی بنا یافته است .

قرار مطالعات طبقات الارضی که موسیوقیورن فرانسوی نموده بامیان در عهد دوم کاملا زیر آب بوده وبا خروج سلسله کوه هندوکش در عهد سوم طبقات الارض جدار عمودی آن که از کنگو مرایننگ ریزه و گل ساخته شده است نمایان گردیده چنان چه احجار سنگ ریزه های ارضای این دره همه ساییده شده و بدون خط الراس است و فوسیل های حیوانات سنگ شده که عموما مربوط به دوره سوم طبقات الارضی می باشد از آن به مشاهده رسیده است .

در دوره های قبل التاریخ ولایت بامیان به واسطه همین ساختمان های طبیعی خود که برای کندن مغازه های اولیه مساعد بود یکی از بهترین مراکز بود وباش آسیای میانه بوده و بشر عصر قبل التاریخ درین وادی که شکار ماهی زیاد دارد به خوبی می زیستند.

یونانی هایی که متعاقب فتوحات اسکندر و مداخلت خاندان موریای هندی در افغانستان سلطنت مستقل باختری را در دو صدو پنجاه قبل المیلاد تشکیل داده اند چون محضر حاکمیت و حراز سلطه سیاسی را در نظر داشتند به معتقدات مردم دست نمی زدند بلکه بر عکس برای پیشرفت مردم کشور گشایی خود مذاهب محلی را احترام می نمودند چنان چه در باختر تمام ارباب انواع بومی یونانی هندی وجود داشته که به این ترتیب بودیزم در عصر ایشان نه تنها در نقاظ جنوب هندوکش بلکه به ماورای شمال آن یعنی جانب بکتریان ریشه دوانیده بود .

وقتی که  کوشانی ها در افغانستان استقرار یافت چون اصلا قبایل بادیه نشین بودند واز خود مذهب نداشته به زودی تحت نفوذ معنوی بودیزم آمده وپیرو عقاید بود اگر دیدند مذهب رسمی سلطنت عصر کوشانی های افغانستان شد سپس عصر با شکوهی به روی بودیت باز شد مجلل ترین معابدی که روزگار شروع عمرانات بودایی بامیان راهیوان تسنگ زوار چینین بیک نفر پادشاه قدیمه که ممکن کنیشگاه باشد نسبت می دهند قرارتخمین که نموده اند اولی در قرن اول مسیحی ممکن در عصر کنیشگاه و دومی بین قرن دوالی سه در زمان احفاد سلاله او تراش ساخته شده است ازین لحاظ گفته می توانیم روزگار با شکوه و جلال بامیان مقارن به اوایل عهد مسیحی در زمان اقتدار بزرگترین امپراطوری کوشانی ها کنیشکای کبیر شروع و در طی قرون بعدی با سلطنت اولاد او به مراتب بر ترقی وعظمت آن افزوده شده است .

حفریات اصولی بامیان بار اول در نزده - صدو سی از طرف هاکن شروع شد که از آن جا علاوه بر یک دسته سرهاگلی بود او بوریس اتور پارچه های نوشته کتاب بودایی به لسان سانسکریت و رسم الخط های مختلف پیدا شده است که تاریخ آن را پروفیسر سیلون لوی فرانسون بین قرون سی و هشت مسیحی تعیین کرده است ازین معلوم می شود که تا زمان مقارن مسلمین درینجا راهبین بودایی بامیان زبان سانسکریت را استعمال می کردند.

در زمره شهرها و قراء ولایت بامیان می توان از سه شهر تاریخی و باستانی آن یعنی شهر غلغله، شهر ضحاک و شهر سرخشک نام برد .

شهر غلغله:

شهر غلغله شهری که یک زمان شهرت بسزایی آن شرق و غرب را به خود متوجه گردانیده بود و در برابر نیرومند ترین و خشمگین ترین متهاجمین مقاومت و مجادلت همی کرد مخرو به های شهر غلغله در گردو نواحی بالا حصار در میان مزارع و کشت زارها به طرف دهکده سید آباد کم و بیش باقی مانده است . شهر غلغله طوری که تاریخ حکایت می کند به گمان غالب بعد از به میان آمدن سلطنت شنسبانیه غوری به دست سلطان علاءالدین جهان سوز و در زمان سلطنت نخستین امیر شنسبانی ملک فخر الدین برادر افخم جهان سوز به میان آمده است .

باشندگان این شهر در بین قرن شش و اوایل قرن هفت هجری در سموچ و آبادی های مستحکمی که اباره ها برجهایی که از خشت خام و پخته و سنگ اعمار شده بود زندگانی می کردند بعد از این که علاءالدین محمد خوارزم شاه بین سال های 607و 611 هجری اردوی غوری وغزنوی را در هم شکست پسرش جلاالدین در شهر غلغله مرکزیتی قایم کرد و برای مدتی با شهرت جلال تام حکم روایی نمود شکوه وقدرت آن رقیبان اش را بران داشت تا بر شکست و کوبیدن او از هیچ گونه تدابیر واقدامی دریغ نکنند زمان قدرت این حکم روای فاتح بود که هجوم وحشت ناک چنگیز از صفحات شمال بر جنوب هندوکش سرایت کرد . چنگیز از راه دره شکاری وارد این سرزمین شده در شهر ضحاک که آثار خرابه های آن را در هفده کیلومتری قبل از بامیان در نقطه نقاط آب های بامیان و کالود در نقاط مرتقع کوه سرخ قرار دارد. و جنگ میان مهاجمین چنگیز و امپراتور شهر در گرفت درین زدو خورد موتی جن پسر جغته نواسه چنگیز به قتل رسید از دیدن این منظره خشم چنگیز به جوش آمده سوگند یاد کرد که آن قدر قتل و قتال درین شهر بنماید که حتی برای انسان وحیوان امان زندگانی ندهد شهر غلغله بعد از مقاومت بسیار شدید در سال 618 ه ق مطابق 1322 مسیحی به خاک یکسان شده فاتح مغل آن طوری که تصمیم گرفته بود شهر را آتش زد و مردم در میان شعله های آتش جان دادند وگروهی که از شعله های بی رحم آتش نجات یافتند از دم تیغ خلاصی نیافتند و بالاخره حصار آزادگان و کانون علم و فضل پادشاهان علم دوتس ادب پرور شنسب های غوری خوارزمشاهی را شهر مغضوب لقب دادند . به طرف جنوب شرق خرابه های بالا حصار شهر غلغله در داخل دهکده سید آباد بدنه قلعه مستطیل شکل با دیوارهای بلند موجود است که در نزد اهالی به قلعه دختر معروف می باشد داستانهای محلی این قلعه را مربوط به  دختر جلاالدین منکبرنی پادشاه خوارزمشاهی می دانند چنگیز حصار محکم شهر غلغله را گرفت نمی توانست و مدتی لشکر مغلی در اطراف حصار سر گردان ماندند وحیران بودند که به چه ترتیب و وسیله حصار را بگشایند و به مجادله جهت اشغال بپردازند تا این که بالاخره این دختر ناز پرور خیانت کرده و نامه برای مهاجمین نوشت و نامه را با پیکان تیر در صف مهاجمین  انداخت و به آن ها فهماند که فتح این قلعه مشکل است تازمانی که سر چشمه آبی را که در داخل حصار می آید و مدافعین شهر از آن استفاده و رفع تشنگی می کند بسته نشود فتح نصیب مهاجمین مغلی نخواهد بود لذا سر چشمه ای را که در دره کالو است با نمد تخته سنگ های نمک مدود شود و سپاه مغل به این دستور سر چشمه آب را بستند و بدین ترتیب راه فتح قلعه را یافتند وآن را گشودند و اما در مقابل دختر ناعاقبت اندیش نیز فعل زود ثمره این همکاری خود را با اردوی دشمن چشید و توسط سپاه مغل به وضع فلاکت باری کشته شد.

شهر ضحاک:

نام محلیست که به فاصله 17 کیلو متری شرق که بین 67 درجه 58 دقیقه  13 ثانیه  طول البلد شرقی و 34 درجه 29 دقیقه و 34 ثانیه عرض البلد شمالی واقع است در نقطه اتصال آب های بامیان یا آب دره گالوروی پوزه های بلند و سرخ کوه برج ها دیوارها و بقایا قلعه به نظر می خورد که یکی از مستحکم ترین قلعه های جنگی بوده قسمتی از برج هایی که رخ به طرف دره گالوا است به نام شهر تریمان هم شهرت دارد .

در دوره شنسبانی های غوری در این جا حصار مستحکمی ساخته شده بود که مقاوت آن در مقابل چنگیز خاطره فراموش ناشدنی به یادگار مانده است چنان چه موتی جن نواسه چنگیز در سال 628 ه 1222 م در همین جا کشته شد .

شهر سر خشک:

 به فاصله 4 کیلو متر دورتر از دره شکاری در سواحل چپ آب های بامیان بر فراز پوزه بسیار بلند کوه دیوارهای یک حصار خرابه که شکل قلعه را دارد قرار دارد واقع واز نظر استحکام و موقعیت سوق الجیشی اهمیت بسزایی داشت این حصار مانند شهر غلغله و ضحاک آبادی های به شکل سموچ و عماراتی از خشت خام نیز از خود به یادگار مانده است.

که یک تیغه کوه را به هم وصل کرده است .

1-             خرابه های اصل شهر که مسجد و بعضی عمارات آن هنوز باقی مانده است .

2-             ارگ یا بالاحصار که بر فراز خصص سلنی دره و اراضی هم جوار واقع است .

دورادور شهر و حصار دیوارهای ضخیم و برج های مدور دیده می شود که همه از گل وسنگ ساخته شده این حصار هم در اثر هجوم مغل در نیمه اول قرن هفت هجری ویران شده است .

دریاها و بندها:

بند امیر در 24 درجه 5 دقیقه عرض البلد شمالی و 67 درجه 12 دقیقه طول البلد شرقی در علاقه یکاولنگ مربوط ولایت بامیان واقع است بند امیر که سر چشمه دریای بلخاب مزار شریف می باشد به کنار سرک بین یکاولنگ و بامیان واقع بوده از یکاولنگ به طرف شمال شرق به فاصله 12 کیلو متر  از بامیان به طرف جنوب غرب تقریبا 67 کیلومتر فاصله دارد .

در حقیقت بند امیر نام پنج غدیر مسلسل را کوچک یا اگر صحیح تر بگوییم نام پنج بندی است که غدیر ها مشهورترین آن بند هیبت است که از سطح بحر تقریبا 2923 متر ارتفاع داشته و روی بستر دریا که به نام غدیر مذکور موسوم گردیده قرار دارند این دریا پس از عبور از بامیان یک سلسله کوها علاقه هیجده نهر را که یکی از توابع ولایت بلخ می باشد آب می دهد .

غدیر دوم بندپنیر نام دارد که در حدود 16 متر پهنایی دارد و  5 و5 کیلومتر طول و 538 متر عرض دارد قسمت علیای بند هیبت را صخره های تند وعمودی که حاوی چندین خلیج ها و مدخل های کوچکی است محدود نموده و انجام جنوبی بند مزبور بازو آب بند به شکل آبشارهای کوچکی است محدود نموده و انجام جنوبی بند مزبور با زوآب بند به شکل آبشارهای کوچک و باریکی سرازیر گردیده به سطح مرتفع که 12 متر پایین تر واقع است فرو می ریزد این سطح مرتفع از رسوب سفید یا زرد کم رنگی پوشانیده شده آب از روی آن قطره قطره سرازیر گردیده تقریبا یک کیلو متر پایین تر غدیر کوچک دیگری را تشکیل می دهد که موسوم به بند قمبر است و غدیر پنجم موسوم به بند غلامان است که به یک فاصله نسبتا بعید اما پایین تر از بند قمبر افتاده است واین بند سه ربع میل بوده خیلی کم آب است .

کوه ها : هندوکش ،‌ بابافولادی خواجه غار ،

دریا: رود بند امیر

کوتلها : سیاه خارک ،‌ تاور ، غوگردان ، شانو ، قبر افغان ، دندان شکن ، آق رباط و ملا یعقوب

پیداوار : گند ،‌ جو ،‌ گلیم

مربوطات:

نوع واحد اداری	اسم واحد اداری	مساحت به کیلو متر مربع	نفوس به هزار نفر	کثافت نفوس در هر کیلو متر مربع
مرکز ولایت	شهر بامیان	2178	47	22
علاقه داری	شبر	1076	34	33
ولسوالی	کهمرد	1640	34	21
علاقه داری	سیغان	1652	22	13
ولسوالی	یکاولنگ	6628	71	11
ولسوالی	پنجاب	1526	57	37
ولسوالی	ورس(ورث)	2845	65	24
ولایت	بامیان	17545	332	19

معارف:

تعداد مکاتب:

دهاتی  ابتدایی مستقل    متوسطه مستقل   لیسه   دارالمعلمین  مدارس دینی  میخانیکی   مسلکی

68      22                                7            5            -                   -                       -           -

شفاخانه(1).

مراکز صحی و اساسی: 4 باب

مراکز صحی  فرعی: 3 باب

ذخایر معدنی: آن ، سنگ مرمر، آهک و سیلیکا. 

ولایت بدخشان

    موقعیت : شمال شرق

مساحت 40886 کیلومتر مربع

درجه : پنجم ( از نگاه مساحه)‌

نفوس 170564

مرکز :فیض آباد

ولایت بدخشان بین خطوط طول البلد شرقی تخمینا هفتاد درجه چار دقیقه و سی شش ثانیه وعرض البلد شمالی سی و شش درجه و پنجاه دقیقه شانزده ثانیه واقع است .

 بدخشان از جانب شمال به دریای آمو و از طرف غرب به قطغن زمین واز سمت جنوب به هندوکش و از جهت مشرق به چترال و از ترکستان شرقی محدود است دریای پنج که دریای آمو نیز گفته می شود جوار آن جریان دارد در بدخشان یک سلسله کوه های مرتفعی موجود است که دردامنه نها دره ها و وادی های خرم و سر سبز وجود دارد آب و هوای این منطقه در تابستان خیلی سرد بوده و معابر کوهستانی آن تمام از برف مستور و دریا های آن منجمد می شود . بنا بر کثرت اشجار باران زیادی در آن جا می بارد بدخشان از حیث معادن غنی بوده و دارای معدن ذیل می باشد :

1-             طلا که به صورت ریف گولد یعنی طلای سنگی در دیشو راغ  بدخشان وجود دارد که به صورت ابتدایی فی تن متریک تقریبا سه گرام طلا را حاویست .

2-             آهن این معدن در چارده میلی متری شرقی شهر فیض آباد واقع است آهن آن از قسم هماتیت می باشد و شهرت تاریخی داشته مهم تر این است که تا کنون ذریعه آهنگران محلی استخراج آن به عمل آمده واز آن استفاده می کند .

3-             لاجورد بهترین جنس آن در بدخشان وجود داشته و به رنگ آبی آسمانی و تیره نیلگون اکثرا با ذرات بیرایت که اصطلاحا در ملک ما آن را طلا می نامند بین سنگ های مرمر کران و منجان بدخشان پیدا می شود .

4-             لعل بدخشان به رنگ سرخ رنگ شفاف به قطر یک و نیم الی دو سانتی در بین احجار کنیز میکاشیست در ساحه فوقانی مجاور رود زرد دیر بهارک بدخشان موجود و شهرت عمومی دارد .

5-              کولین گل چینی که در اشکاشم بدخشان وجود دارد جنسیت عالی دارد و کاشی سازی نیز در بدخشان رواج دارد .

6-             گوگرد معدن به مسافه بیست میل در جنوب مرکزی زیباک در دره سنگ لینج بدخشان واقع است ذخیره این معدن دو صد هزار تن تخمین شده و مقدار فی صدی آن شصت فیصد است . سنگ ریشه دار ابرک واگرافیت نیز وجود دارد.

دریاها: کوکچه ، آب استاده شیوه و واخن ، کوه بوم ، کجاو، بلند ،‌سندر ، سپیک گاوا سفید خرس.

کوتلها : واخ چیرورم گوت گریا غر پوشال و انجمن.

پیداوار: انواع غله جات.

مربوطات:

نوع واحد اداری	اسم واحد اداری	مساحت به کیلو متر مربع	نفوس به هزار نفر	کثافت نفوس در هر کیلو متر مربع
مرکزولایت	فیض آباد	3204	77	24
علاقه داری	راغ	2062	27	13
علاقه داری	شهر بزرگ	890	33	37
ولسوالی	درواز	4075	34	8
علاقه داری	خواهان	777	23	30
ولسوالی	جرم	3576	30	8
علاقه داری	بهارک	2852	30	11
علاقه داری	کران و منجان	4393	27	6
ولسوالی	اشکاشم	1275	27	22
علاقه داری	زیباک	2161	27	13
علاقه داری	شغنان	3661	16	4
ولسوالی	کشم	3042	36	12
ولسوالی	واخان(خندود)	8936	37	4
ولایت	بدخشان	40886	350	10

معارف:

تعداد مکاتب:

دهاتی  ابتدایی مستقل    متوسطه مستقل   لیسه   دارالمعلمین  مدارس دینی  میخانیکی   مسلکی

124    59                       8                     6             -                  -                       -           -

شفا خانه:(1).

مراکز صحی: 4 باب.

مراکز فرعی: 6 باب

حمایه طفل و مادر ( کلینیک) : 1 باب.

ذخایر معدنی: لاجورد، یاقوت ، سیلیکا، طلا، یاقوت کبود و نمک.

مطبوعات : روزنامه بدخشان.

سال تاسیس: 1352 ، محل طبع : ولایت بدخشان،   لسان پنبتودری، تعداد صفحه : 4

ولایت بغلان

موقعیت : شمال کشور

مساحت: 17165 کیلو متر مربع

درجه :‌19(از لحاظ مساحه)

نفوس:109032

مرکز:بغلان جدید

ولایت بغلان درشمال مملکت از جمله ولایات حاصل خیز و سر سبز بوده که در شصت و هشت درجه و چهل و شش دقیقه بیست و چهار ثانیه طول البلد شرقی و سی و شش درجه سیزده دقیقه شانزده ثانیه عرض البلد شمالی واقع است .

دریاها : انداراب و پلخمری

کوهها: بغلان قره باتور ، چو نفر و مارخانه ،

کوتلها : رباطک ‚ بارانی ، خاواک ، هندوکش  سالنگ.

پیداوار: غله جات ،‌لبلبو ،‌پخته و میوه جات .

مربوطات:

نوع واحد اداری	اسم واحد اداری	مساحت به کیلو متر مربع	نفوس به هزار نفر	کثافت نفوس در هر کیلو متر مربع
مرکز ولایت	شهر بغلان	1598	85	53
ولسوالی	پلخمری	640	80	125
علاقه داری	دهنه غوری	1819	56	31
ولسوالی	دوشی	1745	54	31
علاقه داری	تاله و برفک	2965	39	13
علاقه داری	خنجان	1004	41	41
ولسوالی	نهرین	1646	68	41
علاقه داری	بورکه	877	37	42
ولسوالی	اندراب	2332	66	28
ولسوالی	خوست و فرنگ	2542	39	15
ولایت	بغلان	17168	565	33

معارف:

تعداد مکاتب:

دهاتی  ابتدایی مستقل    متوسطه مستقل   لیسه   دارالمعلمین  مدارس دینی  میخانیکی   مسلکی

60         41                              8            8                    -           -                       -           1

شفا خانه: (2) .

مراکز صحی و اساسی: 5 باب

مراکز صحی و فرعی : 1 باب

کلینیک: حمایه طفل و مادر: 1 باب

مؤسسات:

شرکت قند سازی بغلان به تاریخ 1و 17 و 5 و 29 نمبر و جواز به سرمایه 28682000- افغانی موضوع تولیدات آن شکر ازلبلبو می باشد . شکل سهامی.

مؤسسه محمد عتیق نمبر و تاریخ جواز نامه 9 و 29 و 3و 30 به سرمایه 5000 افغانی موضوع تولیدات آن تولید برق است . شکل تضامنی.

اسم مؤسسه                                         

سرمایه                                       شکل حقوقی 

اتحادیه ذغال پلخمری                   10000000-  

افغانی                                    دولتی 

مؤسسات برق و سمنت غوری        350000000-  

افغانی                                  دولتی

ذخایر معدنی: گوگرد و ذغال سنگ.

مطبوعات : روزنامه اتحاد

سال تاسیس 1308 ، محل طبع : ولایت بغلان ،   لسان: پنبتودری، تعداد صفحه: 4.

ولایت بلخ

موقعیت :شمال مملکت  

مساحت:12284    کیلو متر مربع

درجه : 18   (از لحاظ مساحه)

نفوس:(1) (216788)

مرکز: مزار شریف

بلخ ( مزار شریف) مهد تمدن قدیمی و درخشان این کشور بوده وبه عقیده مورخین مهاجرب آریائی ها از همین خطه شروع گردیده زردشت مشهور از همین جاو پیدایش سرودهای اوستا نیز در خاک باختر صورت گرفته است بلخ ولایت تاریخی و متمدن و معروف افغانستان است که آثار وآبدات تاریخی آن چه در دوره اسلام و چه در دروه ادوار قبل از اسلام تا هنوز به یادگار عظمت این ولایت موجود بوده وسیاحین و باستانشناسان خارجی را برای تماشا جلب می نماید.

ارتفاع آن از سطح بحر یک هزارو یک صدو هشتادو پنج متر است و به خط طول البلد شرقی شصت درجه بیست و چار دقیقه 23 دقیقه و پنج ثانیه واقع است شهرت و نام باستانی آن با ضبط های مختلف خود که یونانیان اعراب هندی ها وفارسی ها در ادوار قبل و بعد از اسلام به نام های باکتریان باختریش بخدی باختر و پالهبک رئیس یاد نموده واین نام ها در تمام مراحل ادبی و تاریخی مدنیتی که پدران آریایی ها در پیرامون رودخانه اکسوس زندگی داشتند در تمام مراحل از منه یاد شده است نخستین بانی بلخ بزرگ و تاریخی بنا به روایات متداول بلخ بلاخ بن سامان ابن سلام بن جام بن نوح بوده است .

بلخ دارای بیرق های بلند بوده که از زیبا ترین و معمورترین بلد دنیا به حساب می رفت از بس که چشم حرص و آز جهان گیران استعمار گر به این سرزمین قشنگ دوخته شده  بود در اثر تهاجم و حملات  وحشیانه پی در پی تقریبا بیست و دوبار اشغال و تخریب شده علاوه بر آن در اثر حمله چنگیز و سلاله آن چندین مرتبه جمعین و نفوس بلخ قتل عام گردیده و سوختانده شده  و به خرابه زاری تبدیل یافته است چنان چه تا کنون هم آثار حریق در هر کنج و کنار آن پیداست .

 پیداوار : پوست قره قل که از پیداوار مهم بلخ و مربوطات آن است از جمله اقلام صادراتی کشور می باشد .

بافت و استهلاک قالین که توسط زن ها در دولت آباد و شور تیپه به عمل می آید از جمله صنایع دستی مشهور کشور محسوب می شود .

دریاها :‌دریای بلخ

کوه ها : المورتیک و البرز

پیداوار : پخته قره قل ، خربزه و گندم .

مربوطات:

نوع واحد اداری	اسم واحد اداری	مساحت به کیلو متر مربع	نفوس به هزار نفر	کثافت نفوس در هر کیلو متر مربع
مرکز ولایت	مزار شریف	48	97	2021
ولسوالی	بلخ	475	30	63
ولسوالی	نهر شاهی	1707	23	14
علاقه دراری	دهدادی	234	27	115
علاقه داری	چارکنت	1438	29	20
ولسوالی	دولت آباد	1356	62	45
ولسوالی	شولگره	1664	41	25
علاقه داری	کشنده	1796	34	19
ولسوالی	شورتیپه	1317	29	22
ولسوالی	چاربولک	517	30	58
ولسوالی	چمتال	1732	26	15
ولایت	بلخ	12282	428	35

معارف:

تعداد مکاتب:

دهاتی  ابتدایی مستقل    متوسطه مستقل   لیسه   دارالمعلمین  مدارس دینی  میخانیکی   مسلکی

11         54                              12           8              1 

                2                      -           2 

شفاخانه:(2).

مراکز صحی و اساسی: 2 باب.

مراکز طفل و مادر ( کیلینیک) : 1 باب

مؤسسات صنعتی بلخ:

اسم مؤسسه	سرمایه	شکل حقوقی
مؤسسه تیلکشی و صابون سازی	500000- افغانی	تضامنی
مؤسسه عبدالعلی	2280000- افغانی	لیمتد
مؤسسه روغن کشیو حبوبات	100000- افغانی	لیمتد
دباختر صناعتی شرکت	1500000- افغانی	سهامی
دسخی ماشین کاران	50000000- افغانی	لیمتد
شرکت صناعتی مزارشریف	15000000- افغانی	سهامی
دفقیر حسین مؤسسه	200000- افغانی	تضامنی
تیل کشی و صابون سازی صوفی	400000- افغانی	تضامنی
تیلکشی و صابون سازی غلام محمد	500000- افغانی	تضامنی
برق دیزلیی مزار شریف	8000000- افغانی	تضامنی
شرکت تضامنی ایماق	1000000- افغانی	تضامنی

ذخایر معدنی: گوگرد، نمک ، ذغال و سیلیکا.

مطبوعات: روزنامه بیدار.

سال تاسیس: 1300، محل طبع : ولایت بلخ ،       لسان پنبتودری    تعداد صفحه:4.

روزنامه بیدار در سال 1300 بقسم جریده هفته وار و در سال 1320 در هفته دوبار و در سال 1350 به روزنامه ارتقاء یافت.

ولایت پروان

موقعیت : ولایت مرکزی

مساحت:   11367 کیلو متر مربع

درجه :  22(از لحاظ مساحه)

نفوس: 305031

مرکز: چاریکار

مرکز ولایت پروان یک هزارو ششصدو سه متر از سطح بحر ارتفاع داشته واز مرکز کابل شصت و چهار کیلو متر فاصله دارد و تخمینا شصت و نه درجه بیست و چار دقیقه شش ثانیه طول البلد شرقی و سی و پنج درجه سه دقیقه چهل چهار ثانیه عرض البلد شمالی در دامنه کوه واقع است که اصلا از شاخه های هندو کش بوده و به طرف استالف و یغمان امتداد می یابد .

چون مرکز ولایت پروان بسر راه کابل، قطغن، بدخشان، مزار شریف ، میمنه واقع گردیده فلهذا مردم این سرزمین به تجارب وصنعت چاقو سازی و پایزاردوزی بافتن پتو مهارت خوبی از خود نشان می دهند در این جا چرم خوب پخته و آش داده می شود آهنگری و مس گری و نجاری آن ترقی خوبی نموده است . در اوپیان کرباس اعلی بافته می شود .

دریاها : غوربند ، جبل السراج ، سالنگ شتل ،‌پنجشیر ،‌نجراب و تگب.

کوه ها :‌ یغمان سلسله کوه هندوکش و کوه صافی

کوتلها : خاواک ، تل ،‌غرژغان و شبر

پیداوار:‌توت ،‌انگور ،‌انار ، لبنیات ،‌انواع حبوبات گندم ، جو ، جواری، پنبه و بادام.

مربوطات:

نوع واحد اداری	اسم واحد اداری	مساحت به کیلو متر مربع	نفوس به هزار نفر	کثافت نفوس در هر کیلو متر مربع
لوی ولسوالی	کاپیسا	121	65	537
ولسوالی	تگاب	483	67	139
علاقه داری	اله سای	324	30	93
ولسوالی	کوهستان	171	73	427
علاقه داری	کوهبند	193	44	228
ولسوالی	نجراب	585	86	147
ولسوالی	پنجشیر	706	76	108
علاقه داری ( حصه 1)	پنجشیر(چارقریه)	2113	69	33
علاقه داری ( حصه 2)	پنچشیر(دره هزاره)	707	51	72
مرکز ولایت	چاریکار	189	98	519
ولسوالی	غوربند(سیاه گرد)	1504	92	61
علاقه داری	شنواری	359	36	100
ولسوالی	بگرام	470	92	196
علاقه داری	کوه صافی	701	34	49
ولسوالی	جبل السراج	194	77	397
علاقه داری	سالنگ	688	45	65
ولسوالی	سرخ پارسا	949	81	85
علاقه داری

منبع : داکندی